Τα µαθήµατα από το κραχ του 1929 και της κρίσης του 2008 λησµονήθηκαν και οι αγορές εξακολουθούν να τραβούν από τη µύτη τις πολιτικές ηγεσίες. Η βρετανική τράπεζα Barclay’s ανακοίνωσε πριν από λίγες µέρες ότι ο επικεφαλής της, ονόµατι Μποµπ Ντεµοντέ, έλαβε για το 2010, επιπλέον του µισθού του, ένα µπόνους 6,5 εκατοµµυρίων λιρών.
Η είδηση µπορεί να διαβαστεί µε πολλούς τρόπους.
Η αισιόδοξη ανάγνωση: Η ανάκαµψη της διεθνούς οικονοµίας έχει πια εµπεδωθεί, ο καιρός των τύψεων και των ενοχών για τις τράπεζες έχει περάσει, ο καιρός των παχιών αγελάδων επέστρεψε µαζί µε τα χρυσά µπόνους των χρυσών παιδιών.
Η θυµωµένη ανάγνωση: Την ώρα που η βρετανική κυβέρνηση επιβάλλει αιµατηρές περικοπές στις δηµόσιες δαπάνες και στους µισθούς των υπαλλήλων, προκειµένου να περικόψει γρήγορα το δηµόσιο έλλειµµα (το οποίο δηµιουργήθηκε όταν η προηγούµενη κυβέρνηση των Εργατικών διοχέτευσε δηµόσιο χρήµα για να σώσει τις καταρρέουσες τράπεζες και να κρατήσει ζωντανή την οικονοµία), εκείνοι που κυρίως ευθύνονται για την οικονοµική συµφορά συνεχίζουν το πάρτι. Εξοργιστικό – ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα κέρδη των επιχειρήσεων στη Βρετανία αυξήθηκαν κατά 14 δισ. λίρες το 2010, ενώ τα συνολικά εισοδήµατα από µισθωτή εργασία µειώθηκαν την ίδια χρονιά κατά 2 δισ.
Η απαισιόδοξη ανάγνωση: Το πάθηµα του 2008 δεν έγινε ακόµη µάθηµα. Οι παλιοί τρόποι και κανόνες, οι παλιές ιδέες και οι ίδιοι παλιοί άνθρωποι που οδήγησαν την παγκόσµια οικονοµία στο χείλος του γκρεµού ορίζουν ακόµη τις τύχες της – προετοιµάζοντας, όπως πολλοί φοβούνται, τη δεύτερη βύθιση, την υποτροπή της κρίσης, το επόµενο κεφάλαιο της τραγωδίας.
Την επαύριο της κατάρρευσης, στα τέλη του 2008, οι περισσότεροι (ακόµη και ο ίδιος ο κ. Γκρίνσπαν) οµολογούσαν ότι το µοντέλο της τριακονταετούς φιλελεύθερης απορρύθµισης απέτυχε και πρέπει να αναθεωρηθεί. Οτι, εν τέλει, «οι αγορές (δεν) ξέρουν καλύτερα». Οτι η υπερβολική διόγκωση του χρηµατοπιστωτικού τοµέα (οι αξίες του οποίου είχαν φθάσει να αντιπροσωπεύουν το τριπλάσιο του παγκόσµιου ΑΕΠ) είχε πάρει διαστάσεις φούσκας. Κι ότι θα έπρεπε να ανακαλύψουµε ξανά τη σοφία των πρώτων δεκαετιών µετά την προηγούµενη µεγάλη κρίση – το κραχ του 1929. Οι νεο-κεϊνσιανοί οικονοµολόγοι, όπως ο Κρούγκµαν και ο Στίγκλιτς, έγιναν περιζήτητοι ευαγγελιζόµενοι τον λόγο του µεταπολεµικού κοινωνικού συµβολαίου. Σύµφωνα µε το οποίο, τα βασικά διδάγµατα από την καταστροφή του 1929 (και όσα φρικτά την ακολούθησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στα πεδία των µαχών) είναι δύο: ότι οι αγορές του χρήµατος πρέπει να βρίσκονται υπό δηµόσια ρύθµιση και εποπτεία και ότι το µεγάλο άνοιγµα της ψαλίδας των κοινωνικών ανισοτήτων, η διεύρυνση της ανισότητας ανάµεσα στο πλουσιότερο και το φτωχότερο τµήµα της κοινωνίας (όπως συνέβη στα «χρυσά χρόνια» που προηγήθηκαν του κραχ του 1929, αλλά και της κρίσης του 2008) είναι – σύµφωνα µε την κλασική ανάλυση του Κένεθ Γκαλµπρέιθ – η οδός της απώλειας που οδηγεί µε µαθηµατική βεβαιότητα στο κραχ.
Αλλά τα µαθήµατα φαίνεται πως λησµονήθηκαν ξανά. Ο κόσµος του χρήµατος – και οι «οίκοι αξιολόγησης» που τον κουρδίζουν – παραµένει τόσο αρρύθµιστος όσο ήταν και πριν δούµε το πτώµα της Λίµαν. Οι «αγορές» εξακολουθούν να τραβούν από τη µύτη τις πολιτικές ηγεσίες. Οι πολιτικές λιτότητας που εφαρµόζονται σε καιρό ύφεσης και υψηλής ανεργίας είναι στον αντίποδα της κεϊνσιανής συνταγής (και οδηγούν σε αδιέξοδα). Και οι εισοδηµατικές ανισότητες συνεχίζουν να διευρύνονται στα χρόνια της κρίσης(στη Γερµανία, για παράδειγµα, σύµφωνα µε τον «Economist», αυξήσεις µισθών ύψους 36 δισ., το 2010, αναλογούν σε αυξήσεις κερδών ύψους 113 δισ.).
Συµπέρασµα: Στραβά αρµενίζει ο κόσµος µας. Λάθος συνταγή εφαρµόζουµε µάλλον. Και δυσάρεστες εκπλήξεις µας περιµένουν, αν δεν αλλάξει η συνταγή.
Υστερόγραφο: Ακόµη και οι πιο πούροι κεϊνσιανοί αναλυτές, πάντως, εξαιρούν την Ελλάδα από την ανάλυση αυτή. Στα µάτια τους παραµένουµε µια µοναδική, αξιοθρήνητη περίπτωση δηµοσιονοµικής ανευθυνότητας, µια χώρα που, µέσα σε πέντε µόλις χρόνια, διπλασίασε τις πρωτογενείς κρατικές δαπάνες (χωρίς να βελτιώσει τις κοινωνικές υπηρεσίες ή να κάνει επενδύσεις) και υπερδιπλασίασε το χρέος της (ενώ κατέρρεε η παραγωγικότητα της οικονοµίας της)....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου