Τα τανκς και το facebook, άρθρο του Παύλου Τσίμα στα ΝΕΑ

Ο Ουµπέρτο Eκο είχε γράψει, πάνε πολλά χρόνια, πως αν κάποτε για να ανατρέψεις µια κυβέρνηση ή να καταλάβεις την εξουσία έπρεπε να κατεβάσεις τα τανκς στους δρόµους, τώρα πια «αρκεί να θέσεις υπό τον έλεγχό σου το ραδιόφωνο και την τηλεόραση».Ο αφορισµός έγινε κοινός τόπος τις τελευταίες δεκαετίες. Και η θλιβερή εµπειρία Μπερλουσκόνι στην ίδια την πατρίδα του Eκο, την Ιταλία, έµοιαζε να επιβεβαιώνει πλήρως το δόγµα.
Αλλά να που, µέσα σε λίγες ηµέρες, στην Τυνησία πρώτα κι έπειτα στην Αίγυπτο, την Υεµένη ή την Ιορδανία, αποδεικνύεται πως το να ελέγχει ένα καθεστώς την τηλεόραση, να φιλτράρει και να λογοκρίνει τις ειδήσεις, δεν είναι πια αρκετό για την ασφάλειά του. Να που απεδείχθη ότι, από τα γιασεµιά της Τύνιδας ώς τις φλεγόµενες όχθες του Νείλου, καθεστώτα οχυρωµένα πίσω από έναν πλήρη και αυταρχικό έλεγχο των µίντια, τρίζουν, κλονίζονται και εν τέλει ανατρέπονται.

∆εν ήταν η πρώτη φορά, τα τελευταία χρόνια, που είδαµε τα νέα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook ή το twitter, να γίνονται µέσα διακίνησης πληροφοριών ταχύτερα των «παραδοσιακών», να γίνονται οχήµατα κοινωνικής αφύπνισης και διοργάνωσης σε χρόνους ασύλληπτα συντετµηµένους µεγάλων κινητοποιήσεων. Στο Ιράν πέρυσι είχαµε ήδη πάρει µια γεύση. Μια γεύση πήραµε κι εµείς εδώ, τον ∆εκέµβριο του 2008, όταν είδαµε την είδηση της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου να µεταδίδεται από τα παραδοσιακά Μέσα όταν είχε κάνει ήδη, µεταχύτητα αστραπής, τον γύρο του ∆ιαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων, και είχαν οργανωθεί και οι πρώτες συγκεντρώσεις διαµαρτυρίας.

Αλλά το κύµα των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσµο δίνει,για πρώτη φορά, µια πλήρηαποτύπωση της δυνατότητας αυτών των «νέων µέσων» να γίνονται οχήµατα της Ιστορίας, µε κεφαλαίο το γιώτα, τεχνολογική βάση αληθινών εξεγέρσεων. Καιαυτή είναι µια διάσταση των δραµατικών γεγονότων στη Μέση Ανατολή, που έχει οικουµενικό χαρακτήρα, ξεπερνά τον ιδιότυπο, τοπικό, εθνικό ή «αραβικό» τους χαρακτήρα. Και δεν είναι η µόνη.

Το γεγονός ότι το επίκεντρο του σεισµού βρίσκεται στις µικρές ηλικίες, από µόνο του δεν ξαφνιάζει.Οι εξεγέρσεις ήταν πάντα νεανικές υποθέσεις. Εκείνο που ξαφνιάζει είναι ότι εκείνοι που δίνουν τον τόνο, τα συνθήµατα και τον συντονισµό των «αραβικών» εξεγέρσεων δεν είναι εκείνοι που «δεν έχουν τίποτε να χάσουν, πάρεξ τις αλυσίδες τους». Είναι τα τέκνα µιας µεσαίας τάξης που νιώθουν να εκπίπτουν κοινωνικά, να υποβαθµίζονται. Είναι τα παιδιά του Ιντερνετ και των SMS. Αυτά τα «προνοµιούχα κωλόπαιδα», όπως τα αποκάλεσε ένας απολογητής του καθεστώτος Μουµπάρακ, που µιλούν την ίδια γλώσσα, συχνάζουν στους ίδιους διαδικτυακούς τόπους και µετέχουν της ίδιας παγκοσµιοποιούµενης κουλτούρας, γίνονται η εύφλεκτη ύλη που µεταδίδει αστραπιαία τη φωτιά από τη µια άκρη της Μεσογείου στην άλλη. Και αυτή είναι, επίσης, µια διάσταση των γεγονότων που δεν είναι καθόλου τοπική, ενδηµική του παγωµένου, ώς πρόσφατα, αραβικού ανθρωπο-ωκεανού.

Και υπάρχει και µια τρίτη διάσταση αυτών των αραβικών εξεγέρσεων που ξεπερνά την «αραβική» ιδιοτυπία τους και φέρνει στο φως υπόγειες αλλαγές που µας αφορούν όλους. Είναι, πράγµατι, αδύνατο να ερµηνεύσει κανείς αυτό που συµβαίνει στις νότιες ακτές της Μεσογείου χωρίς να συνυπολογίσει µια αλλαγή στις οικουµενικές ισορροπίες που συντελείτο, µε αργό ρυθµό, καιρό τώρα και που η κρίση επιταχύνει απότοµα. Κρατήστε µερικούς αριθµούς που δίνει το ∆ΝΤ: αν το 2000 η συµµετοχή των ανεπτυγµένων χωρών στο παγκόσµιο ΑΕΠ ήταν 63%, το 2010 είχε µειωθεί στο 53% και το 2013 υπολογίζεται ότι θα είναι µικρότερη από 50%. Και αν το ΑΕΠ των ΗΠΑ µεταξύ 2005 και 2010 αυξήθηκε κατά 5 ποσοστιαίες µονάδες και της ευρωζώνης κατά 4, της Ινδίας αυξήθηκε κατά 25 και της Κίνας κατά 69! Συγκρατήστε τους αριθµούς. Μιλούν εύγλωττα για µιαν ιστορικών διαστάσεων αλλαγή συσχετισµών, χωρίς την οποία θα ήταν ανεξήγητη η αδυναµία της ∆ύσης να κρατήσει στη ζωή καθεστώτα που, σαράντα χρόνια τώρα, υπήρχαν επειδή, απλώς, υπηρετούσαν τα συµφέροντάτης...