ΖΑΝ-ΛΥΚ ΓΚΟΝΤΑΡ, Άρθρο του Δημήτρη Δανίκα στα ΝΕΑ, Σάββατο 22 Μάη 2010

Πόσοι Ελληνες τον ξέρουν; Ελάχιστοι. Πόσοι έχουν δει τις ταινίες του; Ακόμα πιο λίγοι. Κι όμως. Εδώ και εξήντα χρόνια είναι η ζωντανή ιστορία της κινηματογραφικής κουλτούρας. Ολα άρχισαν και τέλειωσαν με τον Ζαν Λικ. Φανταστείτε. Η «Νew Υork Τimes» χάλασε τον κόσμο να τον πείσει για μια συνέντευξή του, μετά την άρνησή του να δώσει το «παρών» στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών.
Ο αθεόφοβος κοινοποίησε την άρνησή του με ένα εξωφρενικό email που ταχυδρόμησε στον Τιερί Φρεμό, καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ. Οπου έγραψε μόνο μία φράση: «Ακυρώνω τις υποχρεώσεις μου μετά τα προβλήματα που προέκυψαν, τύπου Ελλάδας», στολισμένη με την εικόνα του Λιγνού! Μνημειώδης η παραδοξολογία του. Αστείρευτο το ιδιαίτερο χιούμορ του. Ασταμάτητη η ανησυχία του. Σημείο αναφοράς κάθε λογοπαίγνιό του. Παράδειγμα; «Ο Μάικλ Μουρ γυρίζει Crockumentary» (ντοκιμαντέρ εξαπάτησης).

Η δήλωση. «Θα έπρεπε να ευχαριστούμε την Ελλάδα», είπε σε πρόσφατη συνέντευξη-ποταμό στο περιοδικό «Les Ιnrockuptibles». «Η Δύση είναι αυτή που έχει ένα χρέος σε σχέση με την Ελλάδα. Τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την τραγωδία... Λησμονούμε πάντα τα νήματα που συνδέουν την τραγωδία και τη δημοκρατία. Χωρίς τον Σοφοκλή δεν υπάρχει Περικλής. Χωρίς τον Περικλή δεν υπάρχει Σοφοκλής. Ο τεχνολογικός κόσμος στον οποίο ζούμε οφείλει τα πάντα στην Ελλάδα. Ποιος επινόησε τη λογική; Ο Αριστοτέλης. Αν τούτο και αν εκείνο, τότε αυτό. Λογική. Είναι αυτό που οι κυρίαρχες δυνάμεις χρησιμοποιούν όλη την ημέρα, πράττοντας έτσι ώστε να μην υπάρχει αντίφαση, να μένουμε στην ίδια λογική. Η Χάνα Αρεντ είχε πει ότι η λογική οδηγεί στον απολυταρχισμό. Ολος ο κόσμος λοιπόν οφείλει χρήματα στην Ελλάδα σήμερα. Θα μπορούσε να ζητήσει χίλια δισεκατομμύρια για πνευματικά δικαιώματα στον σύγχρονο κόσμο και θα ήταν λογικό να της τα δώσουμε. Αμέσως». Και όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει αυτό για το οποίο κατηγορούν τους Ελληνες, ότι δηλαδή είναι ψεύτες, πρόσθεσε: «Αυτό μου θυμίζει έναν παλιό συλλογισμό που μάθαινα στο σχολείο. Ο Επαμεινώνδας είναι ψεύτης, οι Ελληνες είναι ψεύτες, άρα ο Επαμεινώνδας είναι Ελληνας. Δεν προχωρήσαμε και πολύ από τότε».

Ο Γκοντάρ είναι ογδόντα και δεν λέει να τα βάλει κάτω. Με τον φιλελληνικό φιλιππικό που εξαπέλυσε εναντίον τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, μας ξελάσπωσε. Διότι «σσσ, η ελληνική διανόηση κοιμάται του καλού καιρού».

Τα πρώτα βήματα. Γεννήθηκε το 1930 στο Παρίσι. Από γάλλο πατέρα (γιατρός με ιδιωτική κλινική) και ελβετίδα μητέρα από τραπεζίτες γονείς. Με ροδοπέταλα στρωμένο το μέλλον του. Φυσικά, καταλήγει για σπουδές στην Σορβόννη. Στο Τμήμα Εθνολογίας. Προηγουμένως φροντίζει να την κοπανήσει προς Ελβετία προκειμένου να γλιτώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Δηλαδή τι; Να πάει να σκοτώνει Αφρικανούς στην Αλγερία; Το 1950 αρχίζουν τα πρώτα «πολεμικά» συμβούλια εναντίον του κατεστημένου. Το Νέο πόλεμο στο Παλιό. Μαζί του ο Ζακ Ριβέτ (όσοι θυμούνται την αριστουργηματική ταινία του «Η ωραία καβγατζού») και ο Ερίκ Ρομέρ («Νύχτες με πανσέληνο»). Αποφάσισαν να τα αλλάξουν όλα. Και τα άλλαξαν. Πρώτα όμως η θεωρία.

Υστερα οι ταινίες. Κάθε «επανάσταση» αρχίζει με προκηρύξεις και «μανιφέστα».

Ο Ζαν Λικ πέφτει με τα μούτρα στη γραφή. Στην αρχή με το ψευδώνυμο Χανς Λούκας. Τα κείμενά του δημοσιεύονται στο θεωρητικό περιοδικό «Les Cahiers du Cinema» («Κινηματογραφικά Τετράδια»). Από εκεί, η μήτρα του Νέου Γαλλικού Σινεμά. Το τι σούρνανε στους Γεωργιάδηδες και τους Δαλιανίδηδες δεν περιγράφεται. Παιδιά, αυτός ο κοντός, διοπτροφό- ρος γέρος που μας υποστηρίζει, είναι της βαριάς, μα πάρα πολύ βαριάς κουλτούρας.

Οι ταινίες του, τόσο δυσνόητες για το ευρύτερο κοινό που μοιάζουν με γρίφο σωστό.

Ούτε οι επαΐοντες καταλαβαίνουν τι θέλουν να πουν ακριβώς. Πλήθος από τσιτάτα, συνθήματα, κομμένες φράσεις και ανακατεμένες σκηνές. Ουδεμία σχέση με τη «στρωτή» αφήγηση.